نمک
نمک خوراکی یا نمک طعام از سدیم و کلر ساخته شده است. در آب محلول است و از مهم‌ترین املاحی است که در تغذیهٔ روزانه مورد استفاده‌است. نمک طعام به صورت معادن عظیمی در ته‌نشین‌ها و رسوب‌ها در ضمن چین خوردگی‌ها وجود دارد که به شکل سنگ نمک استخراج می‌شود. همچنین در آب دریاها به مقدار فراوان موجود است و در صورت لزوم قابل استخراج می‌باشد.[۱]
نمک خوراکی مانند دیگر نمک‌ها ترکیب یونی است. عناصر این ترکیب یونی، در نمک خوراکی سدیم و کلر هستند. با ورود ناخالصی به بلور هالیت یا نمک طعام، این کانی به رنگ‌های گوناگون در می‌آید مثلاً با ورود عناصر اورانیوم و کربن به رنگ سیاه در می‌آید. این کانی به همراه سیلویت یا نمک تلخ در محیط‌های تبخیری و گرم و خشک یافت می‌شود. مزهٔ شور و جلای شیشه‌ای و سختی کم این کانی باعث شده است تا به‌راحتی میان گروهی از کانی‌های مشابه خود، تشخیص داده شود.[۲]
نمک یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت وساز مواد غذایی در بدن، انتقال پیام‌های عصبی و کارکرد صحیح عضلات است. اما ثابت شده است که مصرف زیاد نمک در غذا موجب افزایش فشار خون می‌شود، به ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی فشار خون بالا دارند. افزایش فشار خون نیز خطر سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش می‌دهد. سازمان بهداشت جهانی حداکثر مقدار مصرف روزانهٔ مجاز نمک را پنج گرم اعلام کرده است.[۳]
نمک یُد دار
از آنجا که کمبود عنصر ید در رژیم غذایی انسان موجب بیماری‌های گوناگون مانند غم‌باد (گواتر) می‌شود، معمولا به نمک خوراکی تصفیه شده، یدات پتاسیم[۴] نیز اضافه می‌کنند تا مصرف‌کنندگان از آن بهره‌مند شوند و مقدار لازم روزانه را دریافت کنند. این محصول نمک یددار نامیده می‌شود. نمک‌های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا میزان ید را بهتر و به مدت بیشتر حفظ می‌کنند. در ایران با توجه به بررسی‌های انجام شده در سطح کشور از نظر میزان ید موجود در آب و خاک و شیوع گواتر، ۴۰ میکروگرم به ازای هر گرم نمک (۴۰ ppm) اضافه می‌شود.[۵]
برای حفظ ید در نمک بددار، باید نمک را در مدت کمتر از یک سال مصرف کرد، آن را دور از نور و رطوبت، و در ظرف‌های در بستهٔ پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا شیشه‌ای تیره نگهداری کرد. همچنین هنگام پخت غذا، بهتر است نمک در انتهای پخت اضافه شود تا ید آن تا حد امکان حفظ شود.[۳]
نمک صنعتی
نمک صنعتی نمکی است که درجه خلوص آن کمتر از نمک طعام است و ید دار نیست. خلوص نمک صنعتی کمتر از 95 درصد می باشد. میزان خلوص نمک خوراکی 99.2 درصد بوده و از آنجا که نمک خوراکی از فرایند های پالایش و تصفیه عبور کرده لذا مشکلاتی نظیر مسمومیت و سنگ کلیه در بدن ایجاد نمی کند.
نمک صنعتی دارای کاربردهای فراوانی در صنایع می باشد از جمله چرم سازی و دباغی ، تصفیه خانه ها ، تولید مواد شوینده و … که از نمک صنعتی استفاده فراوانی می شود.
نمک دریا
نمک دریا از تبخیر آب دریا ته‌نشین می‌شود. نمک دریا، نمکی تصفیه نشده است و ناخالصی‌های گوناگون دارد از جمله فلزات سنگین (سرب و آرسنیک) که سرطان‌زا هستند، گچ، آهک. همچنین در نمک دریا بر خلاف نمک یددار عنصر حیاتی ید اضافه نشده است.[۱][۳][۴]
چرا نمک زیاد مضر است؟
نمک یکی از چاشنی‌های مورد علاقه انسان ها است. در فرهنگ خودمان نـیـز گـفته می‌شود که غذا بـدون نمک مزه نـدارد و همین امر باعث می‌شود به مرور زمان ذائـقـه خیلی از افراد به سمت غذا‌های با نمک بالا سوق داده شود كه چنین غذاهایي را بپسندند و دریافت سدیم‌شان نیز به طبع افزایش می‌یابد. در بسياري از افراد افزایش و دریافت سدیم فشار خون را افزایش می‌دهد، به این دلیل که باعث تجمع آب در بدن می‌شود و فشار و بار اضافی به قلب وارد می‌کند. پس دریافت سدیم بالا یعنی آمادگی برای ابتلا به پرفشاری خون. اگر شما فشار خون 12 بر روی 8 یا بالاتر دارید، احتمالا پزشک‌تان رژیم کم سدیم را به شما توصيه کرده است[۶].
منابع
- «مصرف نمک دریا سرطان‌زاست». مهرنیوز، ۱۳۹۰/۰۴/۰۱. بازبینی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۳.
- کانی‌های جهان، نوشته چارلز سورل، ترجمه: دکتر محمود بهزاد
- «از فواید نمک یددار تصفیه شده تا مضرات نمک دریا». عصر ایران، ۱۶ فروردین ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۳.
- «مقایسه نمک دریا و نمک تصفیه شده یددار». دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان مرکزی، زیرپورتال دفتر بهبود تغذیه جامعه. بازبینی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۳.
- «چرا و چگونه نمک یددار مصرف کنیم؟ (pdf)». دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خراسان رضوی. بازبینی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۳.
«فشار خون را جدی بگیریم – سال دوم، شماره اول» (فارسی). گاهنامه صدای سلامت (گاهنامه خبری آموزشی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پرشکی مشهد). بازبینی‌شده در 15 آبان 1392
نوشتن یک دیدگاه